Mastodawn

Jona Lendering Oct 15, 2024

Obligaat Andalusisch plaatje

Een nieuwe aflevering in de reeks faits divers, met deze keer – nou ja, faits divers dus.

Papyrologie

Dit is dus gewoon leuk: in Egypte is in 2022 bij de opgraving van de antieke stad Filadelfeia (in de Fayyum) een papyrus gevonden met achtennegentig regels van twee tragedies van Euripides, Polyeidos en Ino. Meer informatie hier.

Of dit belangrijk nieuws is, is een kwestie van smaak. Het is dataverwerving, en dat is geen nieuws. Astronomen melden het ook niet als ze een ster hebben ontdekt. Dataverwerving is slechts een voorwaarde voor wetenschap. Dankzij deze achtennegentig zinnen zullen wel nieuwe inzichten ontstaan maar geen nieuwe soorten inzicht. Dit is normale, gestaag voortgaande wetenschap, geen nieuwe wetenschap.

Tegelijk is het wel fijn eens te kunnen melden dat het in de papyrologie ook weleens gewoon goed gaat: dit komt uit een opgraving, we weten daardoor dat deze papyrus echt antiek is en classici kunnen ermee verder. Dat dit niet vanzelfsprekend is, bleek wel uit de Sapfo-fragmenten: ten overvloede herinner ik eraan dat vanaf de bekendmaking alles verkeerd ging, en dat zelfs de retractie een aanfluiting was. Samengevat & herhalend: de ontdekking van een kleine honderd regels Euripides is gewoon leuk.

[V]Andalusië

Een tijdje geleden noemde ik dat Andalusië is vernoemd naar de Vandalen, die er om en nabij twee decennia hebben gewoond, alvorens over te steken naar de Maghreb. Het gebied heette, schreef ik, daarom oorspronkelijk [V]Andalusië. Jeroen Wijnendaele attendeerde me erop dat de naam Andalusië pas veel later opduikt, ná de Visigotische tijd. Toen de Byzantijnen zuidelijk Spanje heroverden, stoften ze de oude naam Hispania af. Als ik het goed begrijp, is de eerste geschreven vermelding een Arabische munt uit 715: El-Andalus. De aanname is dus dat een woord drie eeuwen mondeling heeft gecirculeerd; daarvoor zijn parallellen, maar het blijft een hypothese.

Een alternatieve verklaring vond ik in Gods’ Crucible van David Levering Lewis, die oppert dat Al-Andalus een weergave is van *Landa-hlauts, een hypothetische Germaanse vertaling van het Latijnse sortes Gothica, wat zoiets wil zeggen als “de gebieden die aan de Goten zijn toegewezen”. De aanname bij deze theorie is dat de Visigoten, toen ze in de regio aankwamen, nog Germaans zouden hebben gesproken. Ik weet niet of dat waar is.

Kortom: twee theorieën die allebei een aanname veronderstellen. Bij wijze van afronding spring ik nog even van de hak op de tak. Het zijn immers faits divers. Dus ik noem nog even dat Wijnendaeles lang verwachte boek over koning Clovis binnenkort verschijnt. U bestelt het hier. En ik weet dat het een goed boek is omdat ik het al heb gelezen.

Tweetaligheid

De universiteit in Leuven heeft de sympathieke gewoonte van studenten te vragen of ze van hun scriptie een samenvatting willen maken die is te presenteren als een A4-tje of als een poster. Een voorbeeld dat ik erg leuk vond, is de poster van Nathan Van Hoof Hoefnagels. Hij onderzocht een kleine vierhonderd tweetalige grafschriften: Grieks-Palmyreens, Grieks-Frygisch, Grieks-Hebreeuws en Grieks-Egyptisch. Een leuke conclusie is dat het Griekse deel van het grafschrift meestal op de meer prestigieuze plek stond, bovenaan dus; hier werd ook de overledene geïdentificeerd. De religieuze formules waren dan weer vaker geschreven in de andere taal. Anders gezegd: als de nabestaanden de dode moesten voorstellen, deden ze het in de algemeen gesproken taal, maar de eigenlijke religieuze kant was toch meer “zoals het altijd was gegaan”.

Ik zou er een lief ding voor over hebben als we meer van dit soort posters zouden kunnen lezen.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis, of doneer. U kunt de blog ook volgen via het Whatsapp-kanaal.