Ik ben ook wel een beetje een sjamaai

Ik volg deze Amerikaanse sjamanen al jaren.
Helaas zal ik met mijn psychotische kwetsbaarheid nooit zo'n retreat overleven.
Wel posten ze elke dag op facebook het weerbericht en ook een maandelijks weerbericht wat voor mij helpend is.
https://thepowerpath.com/featured-articles/august-2025-monthly-forecast/

#sjamanisme

Sjamanisme

Je begroef graankorrels in de aarde en in het voorjaar ontstonden daaruit grote halmen. De overstromende rivier bracht de dood over de uiterwaarden, maar in het voorjaar was de vallei vruchtbaar. Je gooide dode bladeren, maaisel, schillen en ander afval op de composthoop, en na verloop van tijd werden daaruit maden en wormen geboren. Moderne biologen denken er anders over, maar het was niet onlogisch dat men in de Oudheid dacht dat nieuw leven alleen kon ontstaan uit de dood en dat de twee onlosmakelijk met elkaar samenhingen.

Er waren feitelijk twee werelden: die van de levenden en die van de doden. Soms maakten ze contact: het is vooral mooi gedocumenteerd in de Keltische verhalen, maar alle volken hadden gedenkdagen waarin de doden even wat dichterbij waren. De Romeinen kenden bijvoorbeeld de Lemuria, waarbij ze rituelen uitvoerden om niet tot rust gekomen doden te verdrijven uit de woonhuizen. Daarnaast waren er religieus specialisten die de oversteek van de ene naar de andere wereld konden maken; onderzoekers noemen hen sjamanen.

Een universeel verschijnsel

Dat is een beetje een onhandig begrip. Het is in 1692 geïntroduceerd in het boek Noord en Oost Tartarye van Nicolaes Witsen: de geleerde Amsterdamse burgemeester die Peter de Grote naar Holland haalde en Cornelis de Bruijn naar Moskovië stuurde. Witsen beschrijft hoe het sjamanisme bestond in Siberië. Zo’n sjamaan werkte zich in trance, maakte zo contact met de andere wereld en kon daar antwoord krijgen op allerlei vragen: wanneer komt er een einde aan de regen? hoe kan ik genezen van mijn ziekte? kunnen de doden ons helpen bij de jacht door de dieren weg te leiden uit hun schuilplaatsen?

Aangezien opgewekte religieuze extase op veel plaatsen is gedocumenteerd, is wel geopperd dat het gaat om een vroeg, universeel stadium van religie. Het gevaar van overgeneralisering ligt echter op de loer. Er zijn naast overeenkomsten tussen de diverse rituelen immers ook verschillen, en daarom is sjamanisme, zoals gezegd, een wat onhandig begrip. Het helpt bovendien niet dat New Age-achtige stromingen zich de term hebben toegeëigend. Het is wellicht het beste het begrip te beperken tot Centraal-Eurazië en de daarvan afgeleide culturen, zoals de Yupik-cultuur in Alaska en andere culturen uit de Nieuwe Wereld. (Het precolumbiaanse sjamanisme wordt mooi uitgelegd in het Museum aan de Stroom in Antwerpen.)

Sjamanisme is niet – of niet alleen – een vroeg religieus stadium, want het bestaat nog steeds. Misschien heeft u twee jaar geleden de Mongoolse speelfilm City of Wind gezien. Die toont niet alleen een beginnende sjamaan, die gewoon naar school moet en een vriendinnetje krijgt, maar ook diens werkwijze: met behulp van muziek en het roken van hennep raakt hij in trance. In andere culturen betrad de sjamaan de andere wereld door te vasten en te braken, of juist door een dieet van hallucinogene planten en paddenstoelen. Sjamanen van de Peruviaanse Chavin-cultuur (pakweg 900 tot 400 v.Chr.) verwondden zichzelf. Sommige mensen zijn speciaal gevoelig; de protagonist van City of Wind vertelt last te hebben gehad van epileptische aanvallen.

Sjamanen hebben weleens (net als berserkers) het gevoel te zijn veranderd in dieren. Een vogel betreedt de bovenwereld immers wat makkelijker dan u en ik, terwijl vissen wat eenvoudiger kunnen duiken naar de benedenwereld.

Skythische sjamanen

Sjamanisme is vermoedelijk niet het eerste waaraan u denkt bij de antieke wereld, maar er zijn wel degelijk sporen. Het is bekend dat de oude Perzen sjamanistische rituelen hadden waarbij ze de roesdrank haoma dronken, gebaseerd op vliegenzwam. De Griekse onderzoeker Herodotos van Halikarnassos kent sjamanistische praktijken bij de Skythen,noot Herodotos, Historiën 4.74-75. die leefden in Oekraïne, zuidelijk Rusland en de Centraal-Aziatische gebieden waar de Perzen hun haoma vandaan haalden. De archeologen die de Pazyryk-grafheuvels opgroeven, vonden daar trommels. Hoewel de Griekse auteurs niet alles goed begrepen, en hoewel een trommel soms gewoon een muziekinstrument is, staat niet ter discussie dat we bij de Skythen en Perzen te maken hebben met sjamanisme.

Om die reden is de Animal Style van de steppenomaden wel uitgelegd als weergave van de sjamanistische transformatie naar een dierengedaante. Het motief van de rape in the sky zou, zo bezien, weleens een opstijgende sjamaan kunnen voorstellen. Zie het plaatje helemaal bovenaan. Ik zou overigens niet meteen mijn geld inzetten op deze herinterpretatie.

Grieks sjamanisme

In het oude Griekenland is te wijzen op het orfisme, dat was gebaseerd op het verhaal van Orfeus, die dankzij zijn muziek contact kon maken met de wereld van de doden. Bij Homeros lezen we over de waarzegger Melampous, die op zeker moment bezeten zou zijn geweest door een geest.noot Homeros, Odyssee 15.234. Persoonlijk vind ik dit niet zo’n sterk voorbeeld, maar we lezen ook over Hermotimos van Klazomenai, over wie Plinius de Oudere vertelt dat diens

ziel zijn lichaam placht te verlaten en rond te dolen en dan allerlei nieuwtjes, die alleen een ooggetuige kon weten, uit verre streken meebracht. Ondertussen lag zijn lichaam er levenloos bij tot zijn vijanden … het verbrandden en zijn ziel bij terugkomst als het ware van haar omhulsel beroofden.noot Plinius de Oudere, Natuurlijke Historie 7.174.

Herodotos van Halikarnassos noemt Aristeas van Prokonessos, die ooit voor dood zou zijn neergevallen en later, toen hij weer bij zijn positieven was gekomen, zou hebben verteld dat hij zes jaar lang had gereisd. Het intrigerende is dat hij bij die reis de Issedonen zou hebben bezocht, die we voorbij de Skythen in Centraal-Azië moeten zoeken. Aristeas bezocht ook de Hyperboreërs, “zij die voorbij de noordenwind wonen”, in het dodenrijk.noot Herodotos, Historiën 4.14-15. Ook Plinius kent deze Aristeas en weet te melden dat degenen die hem voor dood hadden zien neervallen, hadden gezien dat zijn ziel in vogelgedaante was weggevlogen.noot Plinius de Oudere, Natuurlijke Historie 7.174.

Er zijn meer voorbeelden uit de archaïsche periode, maar die laat ik wat ze zijn. Waar het op neerkomt is dat er sporen van sjamanisme lijken te zijn in de Griekse religie. Dat zal wel een erfenis uit de Proto-Indo-Europese tijd zijn, en het is een wonderlijke gedachte dat de Griekse cultuur via Centraal-Eurazië, Siberië en Alaska verbonden is met de Amerika’s. En om heel eerlijk te zijn: hoe fascinerend zo’n mogelijk contact ook is, en hoezeer we het ook moeten overwegen, we moeten oppassen voor overgeneralisatie en ik weet ook niet of het wel zo heel veel verheldert.

#AnimalStyle #archaïschePeriode #AristeasVanProkonessos #ChavinCultuur #CityOfWind #dodenrijk #epilepsie #haoma #hennep #HermotimosVanKlazomenai #HerodotosVanHalikarnassos #Hyperboreërs #Issedonen #Lemuria #Melampous #Mongolië #NicolaesWitsen #Oekraïne #Orfeus #Orfiek #Pazyryk #PliniusDeOudere #RapeInTheSky #Siberië #sjamanisme #Skythen #YupikCultuur

Misschien onvergeeflijk om op Mastodon een link naar Substack te plaatsen, maar ik wil toch graag dit schrijfsel delen en het is te lang voor hier. Ik heb nog niet uitgezocht wat het Fediverse alternatief is voor lange verhalen en ook nog geen blog in mijn site geknutseld. Staat op het lijstje..
Anyway, als je interesse hebt in mijn belevingswereld, het wordt een langdurig vervolgverhaal waarvan ik zelf geen idee heb waar het heengaat.
https://substack.com/home/post/p-167066764?source=queue

#verhaal #sjamanisme #schrijven

🦬✨ Het altaar van de Witte Bizonvrouw

Twintig jaar geleden kreeg mijn leraar Daan een droom: een vrouwelijke buffel, ziek, gevangen – en toch heilig. Ze bleek White Buffalo Calf Woman, brenger van spirituele wijsheid.

Witte stroken katoen symboliseren de melk – het spirituele voedsel waar zovelen naar verlangen, bewust of onbewust. Elke gebedsvlag, elk offer, elk gebed is een roep om hulp, om balans, om wijsheid.

#sjamanisme #spiritualiteit #whitebuffalocalfwoman #altaar

Precolumbiaanse culturen

Deze blog begon ruim dertien jaar geleden als een algemeen medium, zeg maar als een soort dagelijkse krant, en veranderde al snel in een blog over de Oudheid. Ik heb Rome, Griekenland, Egypte, Mesopotamië en Perzië altijd gepresenteerd in samenhang met Centraal-Eurazië en met Afrika; de Indusbeschaving en China kregen wat minder aandacht omdat ik er wat minder van weet. En Precolumbiaans Amerika kreeg pas de laatste jaren wat aandacht.

Eén reden daarvoor is dat ik meende dat de Precolumbiaanse culturen niet goed pasten bij de definitie van de oude wereld: de periode waarover we naast het archeologische bewijs al geschreven bronnen hebben, maar niet zó veel bronnen dat we aan echte geschiedvorsing kunnen denken. Eigenlijk, dacht ik, bestaat deze situatie in de Amerika’s alleen in de ruime eeuw vóór Cortés en Pizarro. Maar er zijn veel meer teksten, oudere ook, dan ik dacht. Een tweede reden: voor de op deze blog behandelde materie over de Oude Wereld kan ik zonder de Azteken en Inka’s uit de Nieuwe Wereld. En ook daarover ben ik anders gaan denken.

Precolumbiaanse culturen

De Precolumbiaanse culturen zijn interessant en ik zou er misschien meer over hebben geschreven als ik er al eerder meer over had geweten en als ik had geweten hoe ik aan informatie kon komen. Internet helpt niet werkelijk: in die ongedifferentieerde nevenschikking van informatie kan ik kaf en koren niet scheiden. De openbare bibliotheek bood een handvol boeken over pakweg de Maya’s of de Azteken, maar een echt overzichtswerk vond ik niet. Het academisch aanbod bleek hypergespecialiseerd. Terwijl ik dus gewoon een handboek à la De Blois en Van der Spek wilde lezen, zoals eerstejaars-geschiedenisstudenten in hun eerste weken doen.

En dus baseerde ik me op het museale aanbod. De Aztekententoonstelling in het Wereldmuseum in Leiden, de slecht toegelichte collectie in het Humboldtforum in Berlijn, de voorwerpen in de Brusselse Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, de weergaloos mooie collectie van het Museum aan de Stroom in Antwerpen, het boeiende Museum der Fünf Kontinente in München en – vorige week – het Musée du Quai Branly in Parijs. Ik koop catalogi. Ik heb nu ruim duizend foto’s, geordend in eenennegentig mappen, van Yupik in Alaska tot Mapuche in Argentinië, maar eigenlijk weet ik niet goed wat de namen betekenen. Is “Puebla” de naam van een archeologische cultuur, van een landstreek in Mexico of van een archeologische fase? Mijn kennis is structuurloos.

Ik heb, eerlijk gezegd, de indruk dat dat niet alleen komt door mijn beperkte intellect. Het helpt de geïnteresseerde beginner niet dat Tiwanaku en Wari ook worden weergegeven als Tiahuanacu en Huari. Of dat een en dezelfde oude cultuur twee namen kan hebben.

Een fijn boek

Maar misschien ben ik onlangs gered. In het Musée du Quai Branly kocht ik een klein boekje, Les civilisations précolombiennes van de Franse archeologen Éric Taladoire en Patrice Lecoq; het is de vorig jaar verschenen, geactualiseerde versie van een boekje uit 2016. En hé, dit was bijna precies het boek dat ik zocht.

In het eerste hoofdstuk presenteren ze de archeologie en etnografie van de Amerika’s als een “tweede ontdekking” en schetsen ze de grote regio’s. Ik kan nu mijn eenennegentig fotomappen tenminste gaan ordenen. Het tweede hoofdstuk behandelt Midden-Amerika: de preklassieke Olmeken, de klassieke Maya’s, andere beschavingen uit de regio (zoals Teotihuacán) en tot slot de postklassieke imperia – anders gezegd, de Azteken. Steeds opnieuw gaat de beschrijving van de geografie vooraf aan die van de materiële cultuur, zo nu en dan onderbroken door beschrijvingen van zaken als religie, sjamanisme, mensenoffers, landbouwtechnieken of de politieke structuur.

Noordelijk Amerika komt er met een kort derde hoofdstuk bekaaid vanaf, waarna het vierde hoofdstuk de culturen van de Andes behandelt. Zeg maar Peru. Ze verdelen de geschiedenis in een aanloopfase, een formatieve periode (Cupisnique, Chavin), een periode van diversificatie (Nazca, Moche, Recuay, Vicus…), een periode van verstedelijking (Wari en Tiwanaku), een nieuwe periode van diversificatie (Chimú, Sicán, Chancay…) en tot slot ook hier imperiumvorming: de Inka’s.

Een vijfde hoofdstuk behandelt de culturen van Ecuador, Colombia, Bolivia, Chili en het Amazonegebied. Opnieuw kort. Ik had hier wat meer willen lezen over de domesticatie van de maïsplant, waarvan ik toevallig al eens heb opgeduikeld dat het een moeizaam proces is geweest.

Het beste is het slot. Dan trappen de auteurs hun eigen bouwwerk omver. Ze benoemen de politieke bijbedoelingen van sommige onderzoekers. Ook leggen ze uit dat het definiëren van culturen en cultuurfasen (“preklassiek” of “formatief”) problematisch is. Uiteraard zijn dit normale thema’s uit de geschiedtheorie en de sociale wetenschappen, maar het is goed dat deze zelfkritiek ook in een inleidend werk aan de orde komt.

Presentatie

Een perfect boek is dit niet. Ik schreef al dat dit bijna precies het boek was dat ik zocht. Afbeeldingen en meer landkaarten zouden de tekst beter begrijpelijk hebben gemaakt. Je kunt het online allemaal opzoeken, maar je hebt het liever meteen bij de hand. Hier wreekt zich het format van de Que sais-je?-reeks.

Tegelijkertijd: Les civilisations précolombiennes biedt een (volgens mij) gedegen overzicht en ook niet méér. De hinderlijke neiging van een Charles Mann om voortdurend zichzelf in het verhaal te plaatsen – zijn boek 1491 begint met een beschrijving van wat hij zag uit een vliegtuig – blijft de lezer bespaard.

Weet ik nu alles? Nee. Maar ik heb nu wel de materie bij de hand die ik nodig heb om een kaartenbak aan te leggen, om mijn fotoarchiefje te ordenen en – wie weet, als er zegen op rust – eens een blogje te wijden aan die wonderlijk vreemde wereld.

#Amazonegebied #Azteken #ÉricTaladoire #boek #Bolivia #ChancayCultuur #CharlesCMann #ChavinCultuur #Chili #ChimúCultuur #Colombia #CupisniqueCultuur #Ecuador #InkaS #maïs #MapucheCultuur #MayaS #mensenoffer #Mexico #MocheCultuur #MuséeDuQuaiBranly #NazcaCultuur #Olmeken #PatriceLecoq #Peru #PueblaCultuur #RecuayCultuur #SicánCultuur #sjamanisme #Teotihuacán #TiwanakuCultuur #WariCultuur #YupikCultuur