Alexander de Grote bij Halikarnassos (2)

De stadsmuur van Halikarnassos

[Vervolg en slot van een blog over Alexanders belegering van Halikarnassos. Het eerste deel was hier.]

De belegering van Halikarnassos begon in augustus 334 v.Chr., de heetste maand van het jaar, en sleepte zich eindeloos voort. Eerst probeerde Alexander de stad aan te vallen bij de Mylasapoort in het oosten (landkaart). De bedoeling was dat de manschappen de zeven meter diepe gracht vulden en dan met stormladders de muur beklommen. Dat Alexander zich gruwelijk had vergist, bleek toen een regen projectielen neerdaalde van de vijandelijke katapulten. Alexanders mannen waren kansloos. Hun eigen katapulten waren nog niet gearriveerd en een aanval zonder dekking van de eigen artillerie was een enorme blunder.

Beschietingen en geniewerkzaamheden

Vanaf het moment dat Alexander over zijn eigen geschut beschikte, enkele dagen later, werd enige vooruitgang geboekt. De Macedoniërs plaatsten hun katapulten op torens, waardoor ze hun tegenstanders konden bekogelen van gelijke of grotere hoogte. Memnon antwoordde met de bouw van een nog hogere toren en een nachtelijke aanval op de Macedonische belegeringswerken-in-aanbouw.

Daarop liet Alexander zogenaamde schildpadden naar voren schuiven: driehoekige schilddaken waarin stormrammen waren opgehangen om op de muren te beuken.

Byzantijnse afbeelding van een “schildpad”

Ondertussen werkten ondergronds mineurs om de torens te ondermijnen en te laten instorten. Toen dat in het noorden van de stad eindelijk resultaat had en de muur instortte, bleken de Halikarnassiërs een tweede muur achter de eerste te hebben opgericht, een zogeheten demilune. Dat betekende het einde van de aanval, want als de Macedoniërs verder zouden zijn gegaan, zouden ze van alle zijden van deze halfronde muur zijn aangevallen.

De tegenaanval

Nu gingen de Halikarnassiërs in de tegenaanval. Diodoros van Sicilië weet meer:

[Memnons onderofficier] Efialtes verzamelde een keurtroep van tweeduizend man. De helft daarvan rustte hij uit met brandende fakkels, de rest stelde hij op om de vijand aan te vallen. Zodra het licht begon te worden liet hij plotseling de poorten wijd opengooien. Ze stortten zich naar buiten en wierpen hun fakkels op de belegeringsmachines, die meteen in lichterlaaie stonden. Efialtes voerde persoonlijk de andere helft aan, een dicht opeengepakte falanx van vele rijen diep, en wierp zich op de Macedoniërs die kwamen aansnellen om de brand te blussen.

Toen Alexander zag wat er gebeurde, zette hij de beste Macedonische vechters vooraan en plaatste er als reserve zorgvuldig uitgekozen soldaten bij. Daarachter stelde hij nog een derde linie op van anderen die bijzonder dapper waren. Zelf ging hij voor allen uit en hield stand tegen de vijand die had gemeend door zijn massa onoverwinnelijk te zijn. Bovendien stuurde hij mensen om de brand te blussen en de machines te beschermen.

Als uit één mond weerklonk aan beide zijden een woest krijgsgeschreeuw, de trompetten gaven het sein tot de aanval en er ontbrandde een geweldig gevecht, want de troepen waren dapper en blaakten van strijdlust. De Macedoniërs wisten te voorkomen dat het vuur zich verder uitbreidde, maar in het gevecht hadden de soldaten van Efialtes de overhand. Hij was zelf de sterkste van allemaal en doodde eigenhandig een groot aantal Macedoniërs die in zijn buurt kwamen. Bovendien maakten de verdedigers van de onlangs opgerichte muur veel slachtoffers met een dichte regen van projectielen. Ze hadden namelijk een houten toren gebouwd van vijfenveertig meter hoog en die volgestouwd met katapulten, die scherpe pijlen afschoten. Terwijl veel Macedoniërs sneuvelden en de anderen voor de pijlenregen terugdeinsden, mengde Memnon zich [via de Tripylonpoort] met zware versterkingen in de slag. Zelfs Alexander wist absoluut niet meer wat te doen.

Maar juist op het ogenblik dat de verdedigers de overhand kregen, nam het gevecht een andere wending. Want de oudste Macedoniërs, die wegens hun leeftijd vrijgesteld waren van deelname aan de strijd, die al onder @Filippos hadden gediend en vele gevechten tot een goed einde hadden gebracht, voelden zich in die noodsituatie geroepen hun weerbaarheid te tonen. Superieur in moreel en gevechtservaring als ze waren, maakten ze de jongeren die de strijd wilden ontvluchten bittere verwijten over hun lafheid. Ze sloten de gelederen schild aan schild, hielden stand tegenover een vijand die zich al overwinnaar waande, zagen kans Efialtes en vele anderen te doden en dwongen ten slotte de overgeblevenen hun toevlucht te nemen in de stad. Terwijl de nacht viel, zaten de Macedoniërs de vluchtenden achterna tot binnen de muren. Maar toen Alexander de terugtocht liet blazen, trokken zij zich in hun kamp terug.noot Diodoros van Sicilië, Wereldgeschiedenis 17.26.3-27.3 (vert. Simone Mooij).

Die avond vond Memnon dat de verliezen te hoog begonnen te worden en besloot hij de buitenmuur op te geven. ’s Nachts liet hij de versterkingen in brand steken en concentreerde hij zijn garnizoen op de Salmakisheuvel en het Koninklijke Eiland.

Wiens overwinning?

De volgende dag betrad Alexander de woonwijken van Halikarnassos. Hoewel hij nu het grootste deel van de stad beheerste, was hij feitelijk niets opgeschoten, omdat de Perzen hun troepen op het Koninklijke Eiland over zee konden blijven bevoorraden. Het enige wat de Macedoniërs konden doen was een garnizoen vestigen dat de Perzen belette een uitval te doen. Pas anderhalf jaar later capituleerde het garnizoen op het Koninklijke Eiland.

Het onneembare eiland van Halikarnassos, inmiddels voorzien van een Kruisvaarderskasteel.

De belegering had de Macedoniërs weken gekost en de geleden schade bestond niet alleen uit tijdverlies. De Perzen konden de Egeïsche Zee nog altijd naar believen in en uit varen. Dat dwong Alexander eerst de bases van de Perzische vloot in Fenicië aan te vallen en pas daarna op te rukken naar Perzië. Hij zou na zijn overwinning bij Issos, waar hij het leger van Darius III versloeg, ruim anderhalf jaar verspelen met de belegering van de stad Tyrus en andere campagnes in de Levant. Maar alleen zo kon de Perzische vloot worden bedwongen en Macedonië worden beveiligd tegen een aanval van overzee. Dat bood Darius intussen alle gelegenheid een nieuwe strijdmacht op te bouwen.

Onze Griekse bronnen presenteren de inname van de woonwijken van Halikarnassos als een Macedonische victorie, maar Alexander moet beter hebben geweten. Hij had grotere verliezen geleden dan zijn tegenstander en zijn doel niet bereikt. Het was zelfs geen pyrrusoverwinning, want de Macedoniërs verloren het initiatief. Wat onze bronnen ook mogen beweren, de bij Halikarnassos behaalde tactische winst woog niet op tegen de geleden schade. Het was een Macedonische nederlaag.

[Meer over Alexander de Grote hier.]

#AlexanderDeGrote #Bodrum #DiodorosVanSicilië #Halikarnassos #Karië #MemnonVanRhodos #schildpadBelegeringsinstrument_ #Turkije

Alexander de Grote bij Halikarnassos (1)

De stadsmuur van Halikarnassos

Ik ben een paar keer in Bodrum geweest, het antieke Halikarnassos. Er is een tof museum, waar onder meer het Uluburunwrak is te zien. De resten van het Mausoleum vallen wat tegen, maar hé, het gaat wel om een wereldwonder hè. De stad bezit verder een theater en een stadspoort uit de vierde eeuw v.Chr. Ik zou willen schrijven dat een bezoek de moeite waard is, maar die moeite bestaat uit een zo lange autorit dat je niet én alles kunt bekijken én heen en weer kunt rijden. Je bent gedwongen een hotel te nemen, en hoewel die in deze Turkse badplaats prima zijn, ben je al met al te veel tijd kwijt.

Halikarnassos, de hoofdstad van Karië, is echter wél de plek waar Alexander de Grote een nederlaag leed. Of beter: de behaalde tactische winst woog niet op tegen de geleden strategische schade.

Hoe zat het ook alweer? Alexander was de havensteden ten oosten van de Egeïsche Zee aan het veroveren om het voor de Perzen moeilijk te maken naar Griekenland of Macedonië te varen. Tot en met Milete was het zonder veel problemen gegaan, maar inmiddels was de Perzische vloot gearriveerd. In Halikarnassos zouden de Macedoniërs, die vanaf het land kwamen, het moeten opnemen tegen een garnizoen dat zich van overzee kon bevoorraden of simpelweg kon wegvaren als de situatie onhoudbaar werd.

Problemen

Alexanders belegering van Halikarnassos werd bovendien bemoeilijkt door het feit dat de stad was voorzien van recent aangelegde versterkingen, die volmaakt waren toegesneden op de belegeringsoorlog, bijvoorbeeld doordat op heuveltoppen torens met katapulten stonden. De zojuist genoemde stadpoort maakte deel uit van deze versterkingen. Het garnizoen bestond grotendeels uit huurlingen die commandant Memnon van Rhodos uit steden in Klein-Azië had overgebracht of geworven in Griekenland. Velen hadden zich gemeld als vrijwilliger om te vechten tegen de verwoester van Thebe. De Grieken waren zeer gemotiveerd.

De belegering van Halikarnassos

Het moreel van de verdedigers en de hoogte van de muren vormden echter niet het belangrijkste obstakel. Als de wal eenmaal was genomen en de Macedonische soldaten stonden in de woonwijken, zou zich een nieuw probleem voordoen. De verdedigers waren gelegerd op een heuveltop, Salmakis, en op het zogeheten Koninklijke Eiland. Salmakis zou met een belegeringsdam en voldoende tijd kunnen worden veroverd, maar het eiland niet. Daarvoor moesten de Macedoniërs eerst de Perzische vloot verslaan, die beter en groter was.

Alexanders fout

De aanvallende partij was al met al zwaar in het nadeel. Alexander zou verliezen moeten incasseren en problemen hebben met de bevoorrading, terwijl de huurlingen hun eten dagelijks in de haven konden ophalen en zouden wegvaren als Memnon meende dat hij zijn vijanden lang genoeg had beziggehouden. Alexander begon dus aan het soort operatie dat elke generaal probeert te vermijden. Het was, simpelweg, een fout om de stad aan te vallen.

Eén zaak werkte in zijn voordeel: de Kariërs waren verdeeld. Satraap Pixodaros was kort daarvoor overleden en de heerschappij werd betwist door zijn zuster Ada, die het platteland beheerste, en de Pers Orontobates, die met Memnon leiding gaf aan de verdediging van Halikarnassos. Alexander verbond zich met Ada en benoemde haar tot satraap. Ze was de eerste niet-Macedoniër die hij in deze functie benoemde, en de enige vrouw. Hoewel de beheersing van het platteland de bevoorrading van de Macedonische troepen vereenvoudigde, moest Alexander zijn manschappen verdelen over de blokkade en de foerage. Hij had bij Halikarnassos dus niet de beschikking over zijn volledige leger.

[wordt vervolgd]

#Ada #AlexanderDeGrote #Bodrum #Halikarnassos #Karië #MemnonVanRhodos #satrapie #Turkije

Lycië tussen Athene en Perzië

Rotsgraven in Myra

[Dit is het derde van vijf korte blogjes over Lycië; het eerste was hier.]

Ik liet u in het vorige blogje achter met de Perzische verovering van Lycië (landkaart), rond het midden van de zesde eeuw v.Chr. Na Xerxes’ mislukte expeditie naar Griekenland maakten de Griekse steden in Azië zich onafhankelijk, en ook enkele Karische en Lycische havensteden sloten zich aan bij de nieuwe Atheense alliantie, die was gericht tegen Perzië en Sparta.

Dit suggereert dat deze Lyciërs ongelukkig waren met de Perzische heerschappij, maar het is ook mogelijk dat een Atheens leger hun tot overgave heeft gedwongen. We weten zeker dat de Atheense admiraal Kimon rond 468 v.Chr. in de regio actief is geweest; ik blogde al eens over de slag bij Eurymedon. Er moeten echter meer soortgelijke expedities zijn geweest, die we niet kennen doordat we zo weinig bronnen hebben.

Hoe dat ook zij, de Griekse cultuur beïnvloedde de Lycische. De nederzettingen op de diverse heuvels begonnen er steeds meer uit te zien als stadjes; de bouwers van de rotsgraven imiteerden de Griekse architectuur; veel teksten werden geschreven in twee talen. De Grieken raakten steeds meer geïnteresseerd in Lycië, maar er bleven allerlei misverstanden. Herodotos zegt bijvoorbeeld dat de Lyciërs het belangrijker vonden iemands moeder te kennen dan zijn vader. Dat blijkt niet uit de inscripties die we over hebben.noot Herodotos, Historiën 1.173.

Tijdens de Archidamische Oorlog (431-421) verloren de Atheners grip op hun imperium, herwon Lycië zijn onafhankelijkheid, en verloor die onvermijdelijk weer aan Perzië. De Perzische bondgenoot Xanthos was in deze tijd in staat zijn macht uit te breiden en het nabijgelegen Telmessos te veroveren.

Er waren echter volop mensen die terug wilden naar samenwerking met Athene of volledige onafhankelijkheid. Een van hun leiders was Perikles van Limyra, die zich rond 400 v.Chr. in het oostelijke deel van Lycië aandiende als “koning van Lycië”. Hij breidde zijn macht uit naar het westen, versloeg een prins genaamd Arttumpara (de Lycische vorm van het Perzische Artembares), nam Telmessos in en maakte een einde aan de heerschappij van Xanthos.

Na de zogeheten Opstand van de Satrapen (367-362) vinden we Lycië weer onder Perzisch gezag, zoals duidelijk blijkt uit de Xanthos-trilingue, een drietalige inscriptie de duidelijk maakt wie de macht had. De Lyciërs vielen nu onder Maussolos, de satraap van Karië. Hij gold als vriend van de Grieken, waaruit weer eens blijkt dat Perzische politieke controle Griekse culturele invloed niet uitsloot.

[wordt vervolgd]

#ArchidamischeOorlog #Athene #Eurymedon #Faselis #HerodotosVanHalikarnassos #Karië #Kimon #Lycië #Maussolos #Myra #PeriklesVanLimyra #Sparta #Telmessos #Xanthos #Xerxes