Khalchayan
Portret uit Khalchayan (Nationaal Museum. Tasjkent)Eerst even wat aardrijkskunde. Baktrië is de oude naam van het grensgebied tussen Oezbekistan en Afghanistan. De voornaamste stad is tegenwoordig Termez, waar de Vriendschapsbrug de twee landen verbindt. De rivier onder die brug heet Amurdar’ya maar is in Europa bekender onder de antieke naam Oxus, een gelatiniseerde versie van de Griekse vorm van het Sogdische Waxš, “wild”. Het is een vruchtbaar gebied, deels door irrigatie, deels door de aanvoer van water uit bergrivieren, en een daarvan is de Surkhandar’ya, die zich bij Termez met de Oxus verenigt. Het stroomdal is al even vruchtbaar.
Rond 135 v.Chr. vestigden zich hier de Yuehzi-nomaden, die afkomstig waren uit wat ik gemakshalve China zal noemen. Hun migratie is een van de vele voorbeelden van de quasi-eeuwige beweging van nomadische groepen van Siberië naar het westen. In Baktrië woonden de nieuwkomers te midden van Sogdiërs, Saken en de afstammelingen van Perzische kolonisten en de Griekse huurlingen die Alexander de Grote hier had achtergelaten, met daartussen nog wat verdwaalde Indiërs. Een volgend, in Baktrië geformeerd leger trok later, in de eerste decennia van onze jaartelling, verder naar het zuiden en vestigde het Kushana-rijk in de Punjab.
Khalchayan
In 1959-1963 heeft de Sovjet-archeologe Galina Anatolevna Pugachenkova bij Khalchayan aan de Surkhandar’ya, dus ten noorden van Termez, een paleis opgegraven dat u naar keuze mag typeren als Yuehzi, als Vroeg Kushana of als laat-hellenistisch. De diverse onderdelen van het complex zijn niet eenvoudig te dateren, maar 50 v.Chr. zit er niet meer dan een eeuw naast. De opvallendste vondst bestond uit een collectie beschilderde terracotta beelden, geplaatst in een gebouw dat aanvankelijk lijkt te hebben gediend als ontvangsthal en later als heiligdom. Ze zijn nu in het Nationaal Museum in Tasjkent.
Wat opvalt is het realisme, zoals de man hierboven. U zou hem herkennen als u hem op straat tegenkwam. Het is verleidelijk te stellen dat de vaardigheid zoiets te maken teruggaat op kunstenaars die zijn geschoold in de Griekse traditie, en ongetwijfeld is dat minimaal ten dele waar, maar er werden al eerder portretten gemaakt in Baktrië. In Londen ligt in het British Museum de beroemde Oxus-schat, waar twee hoofden van goud deel van uitmaken. Ook uit Ai Khanum en Margiana kennen we lokaal vervaardigde portretten die een lokale portrettraditie documenteren. En denk ook eens aan het Chinese terracotta-leger, dat een traditie documenteert die de Yuehzi-nomaden kunnen hebben gekend. Juist het bestaan van eerdere tradities van realistische portretkunst maakte het voor de Baktrische kunstenaars mogelijk het hellenistische realisme te begrijpen en over te nemen.
Gandara
Het is interessant dat de Gandara-kunst van de Kushana’s hier weer op voortbouwt. Er zijn beelden bekend met proporties en fysiognomie die identiek zijn aan die uit Khalchayan. Daarbij moet wel worden aangetekend dat de Gandara-sculptuur zich merendeels beperkt tot boeddhistische motieven, terwijl in Khalchayan ruiters en andere krijgers zijn uitgebeeld. De man hierboven is wel uitgelegd als een verslagen Sakische nomade. Het is in elk geval een soldaat met een helm.
Wat ik al met al zeggen wil: we zien hier wat centraal staat in Centraal-Eurazië: dat alle culturen er samenkwamen.
[Dit was het 512e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
#AlexanderDeGrote #GalinaAnatolevnaPugachenkova #GandaraKunst #Khalchayan #KushanaS #Margiana #Oezbekistan #Oxus #OxusSchat #Termez #terracotta #Yuezhi
 Jona Lendering
Jona Lendering
 Lisa S Baker Art
Lisa S Baker Art
 eris
eris
 शून्यता
शून्यता
 Minecraft Memery ⛏️
Minecraft Memery ⛏️
 valentinzi
valentinzi
 Public Domain Image Archive
Public Domain Image Archive
 Architecture News
Architecture News stellaqueensizzle
stellaqueensizzle

