Zhang Yueran: Huize Zwaan
Voor je met het lezen van HuizeZwaan begint, treedt de vertaler even op de voorgrond met een paar tipszodat je niet al te veel blijft haperen aan de Chinese namen. En ze geeft ookduiding bij de rijke status van de prominente familie in het boek en deaanspreekvormen ‘tante’ en ‘oom’ die niet overeenkomen met onze familiebanden.Daarna laat ze de lezer over aan het verhaal in voortreffelijk Nederlands en meteen doordachte woordkeus. Yu Ling, nanny bij een voorname familie, neemt haar pupilKuankuan mee op een uitje naar de bergen. En meteen begint het verhaal te schuren.Het is niet de huischauffeur die hen brengt, maar een man met een geleend busje.Door Kuankuan telkens weer af te doen als ‘het jongetje’ of ‘het kind’ wordteen afstandelijke relatie gesuggereerd met Yu Ling, die ook nogal kil enemotieloos wordt opgevoerd, alsof ze immuun is voor de aanhankelijkheid van Kuankuan.Kleine opmerkingen voeden de groeiende achterdocht bij de lezer. Wat is ditdan, als het geen onschuldig uitje is? Waarom hangt er geen nummerplaat op hetbusje? En wat voor relatie heeft Yu Ling met de chauffeur? Zhang is een meester in hetbespelen van haar lezers. Ze gooit je geregeld voor de bus. Alsof het je eigenschuld is dat je het niet zag aankomen, je had maar beter moeten opletten.Steeds weer dropt ze bommetjes met informatie zodat de puzzelstukjes in eenandere plooi vallen en de situatie steeds complexer wordt. En de peripetieënblijven elkaar in snel tempo opvolgen. Je zit op den duur op het puntje van jestoel om geen aanwijzing te missen. Sommige elementen flirten met het absurde,dingen die naar ons gevoel alleen maar in China kunnen voorvallen. Terwijl de doordeweeksesituaties, vooral als het gaat om huiselijk comfort en het gebruik vantechnologie, juist heel westers aandoen. Verschilt de Chinese samenleving dantoch niet zoveel van de onze? Nee dus, in wezen niet. Ondanks de egalitaire intentie vanhet communisme, zijn er net zo goed klassenverschillen als bij ons. Bij hetverschil in prijzen voor een theatervoorstelling bedenkt Yu Ling: ‘Het was tochmaar een voorstelling, je zat allemaal in dezelfde ruimte en ademde dezelfdelucht, en als er een aardbeving zou zijn lag je allemaal onder hetzelfde puin.’Maar: ‘Degezichten van de acteurs waren altijd gericht op de mensen midden op de eersterij, ze huilden en smeekten naar de plaatsen van 1280 yuan. Je hoorde altijdzeggen dat arme mensen graag dromen, maar dat klopte niet helemaal […] dromenwas het voorrecht van rijke mensen, op allerlei manieren zorgt deze wereld goedvoor hun dromen.’ Daar gaat deze roman dus over: de kloof tussen rijk en arm, tussen wiegezien wordt en wie niet, maar ook over de groepsdwang die in China nog altijddwingender is dan bij ons, en de onvoorspelbaarheid van het leven. Ineensverandert de wind van richting, en dan moet je je aanpassen aan deomstandigheden. Dat is wat Yu Ling de hele tijd doet. En naarmate je meer overhaar te weten komt, verschijnt steeds duidelijker een warme, liefdevolle vrouwdie offers brengt ten koste van zichzelf. Tot ze eigenlijk bij de kern isgekomen. ‘Hij had haar nu nodig. Niet als nanny, maar als… als familie.’ Deultieme zorgzame, tedere band tussen mensen, zelfs als er niet echt eenbloedband is. Ook daarin speelt de auteur een gewiekst spel. Ze laat ons alsobservator op basis van een aantal niet zo makkelijk te benoemen elementen onsoordeel vellen, dat achteraf – als we het hele plaatje kennen – niet blijkt tekloppen. We zijn dus geen haar beter dan de roddelende bijfiguren die zichverkneukelen in het ongeluk van anderen. Huize Zwaan is eenheerlijke, bijwijlen kluchtige roman met om iedere hoek een plotwending die dekaarten grondig door elkaar schudt. Maar de verrassing zit hem ook in de beeldspraak,zoals: ‘Volgensde kennis die ze had opgedaan moest ze de wijn nu even heen en weer latenwiegen, zodat de bloedplasmarode vloeistof tegen de gladde wand van het glasrees als een bergbeklimmer en zijn uiterste best deed daar te blijven hangen.Hoe langer de wijn bleef hangen, hoe duurder hij was.’ En in de doorgedreven nuchtere logicawaarmee de auteur (soms door de ogen van Yu Ling) naar de wereld kijkt: ‘Wiezou de eerste zijn geweest die bloemen had afgeknipt om ze te verkopen? Wat eenslimmerik was dat.’ En: ‘Ze had een keer een interview met eenterdoodveroordeelde op tv gezien en was verbaasd geweest dat de crimineel opalle vragen van de journalist antwoord had gegeven, heel gedwee en in vloeiendezinnen, alsof hij een verhaal over iemand anders vertelde. Misschien oefendehij zo alvast in zichzelf loslaten.’ Hiermee zitten we al bij de gitzwartehumor die Chinezen zo vaak eigen is. Zoals hier: ‘Op haar rekening stond nog207.40 yuan. Deze keer liet de app haar niet zoals anders enthousiast een lijstmet opties voor vermogensbeheer zien, de pagina was geheel leeg. Wat ze methaar 207.40 yuan wilde doen mocht ze helemaal zelf weten.’ Huize Zwaan is spannend,verrassend en goed geschreven. Het vertelt veel over China en nog meer over deuniversele menselijke aard. Zhang Yueran: Huize Zwaan, Prometheus, Amsterdam2025, 238 p. ISBN 9789044659108. Vertaling van Tian’e zhijia door AnnelousStiggelbout Distributie L&M Books
Conny Hoogendoorn
NieuwsJunkies.nl
Lalagè
Annelous Stiggelbout
Dolf
Ronja
femke